In het Nationaal Monument op de Dam blijkt een urn te zitten met stoffelijke resten van Nederlandse soldaten die gesneuveld zijn bij de Politionele Acties in Indonesië. In 1956, toen het monument werd onthuld, vond men dat blijkbaar gepast als eerbetoon aan onze jongens die ver van huis de dood hadden gevonden terwijl ze vochten voor het koninkrijk.

Tegenwoordig denkt men daar heel anders over. Rik Peels verwoordde dat onlangs in EenVandaag, waarin direct werd voorgesteld om de urn uit het monument te verwijderen: “Daar zijn afschuwelijke dingen gebeurd. Mensen zijn op grote schaal geëxecuteerd zonder goede reden. Dus dat we die hier herdenken is een probleem.” En het is inderdaad een probleem, dat ben ik volmondig met Rik Peels eens. Maar ik denk niet dat we dit probleem moeten oplossen door de urn uit het monument te halen. Ik denk zelfs dat we de as moeten laten zitten en dat we iedereen van deze feiten moeten doordringen: die as zit in het monument, en dat is een probleem.

Het voorstel om de as te verwijderen is mijns inziens goed te begrijpen aan de hand van een uitspraak van Socrates. In Gorgias zegt die: “Het is beter onrecht te ondergaan dan onrecht te doen.” Callicles, zijn gesprekspartner van dat moment en een man met een enorm bord voor zijn kop, begrijpt daar niets van omdat onrecht ondergaan niets is voor vrije mensen. Maar de hedendaagse mens is doortrokken van de uitspraak van Socrates. Wij vinden het ongemakkelijk om een dader te zijn. Het is beschamend en het zorgt ervoor dat je jezelf niet recht in de ogen kunt kijken, laat staan je kinderen. Als slachtoffer daarentegen hoef je je nergens voor te schamen, zo is de algemene gedachte. En het is precies de slachtofferrol van Nederland waar het Monument op de Dam perfect uitdrukking aan geeft. Als er tenminste geen urn in had gezeten, als een stel Grieken in een houten paard.

De verborgen urn staat dus in schril contrast met waar het monument over het algemeen voor staat. Die urn vertegenwoordigt Nederland als dader. En des te pijnlijker is dat die urn laat zien dat Nederland er maar twee jaar over heeft gedaan om van slachtoffer dader te worden.

We kunnen er inderdaad voor kiezen om die urn te verwijderen, zoals Rik Peels voorstelt. Daarmee halen we dat vervelende steentje uit onze schoen en laveren we ons weer fijn binnen in onze comfortzone van slachtoffer. Maar zelf denk ik dat we die urn moeten laten staan waar hij staat en dat we er zelfs de algemene aandacht op moeten vestigen. Dat zet ons aan het denken over hoe dun de scheidslijn is tussen slachtoffer en dader en het herinnert ons eraan dat beide rollen ons op het lijf zijn geschreven.