Na de dood van Theo van Gogh heeft iedereen ineens de mond vol van respect, en daarom is het voor mij de moeite waard om eens dieper op die term in te gaan en wat duidelijker te omschrijven wat ik er nu precies onder versta. Want dat hoeft niet noodzakelijk hetzelfde te zijn als wat anderen bedoelen.

Respect is voor mij een grondgevoel, dat je hebt voor een gelijke.

Ik ben ervan overtuigd dat elke persoon die ik ontmoet in feite hetzelfde meemaakt als ik, voor dezelfde soort moeilijkheden komt te staan en net als ik standpunten moet vormen en beslissingen moet nemen. Die andere persoon, mijn gelijke, verkeert alleen in een situatie die heel ver van mijn eigen positie af kan staan. En van zichzelf verschilt die persoon ook nog eens hemelsbreed van mij, dus is de kans groot dat hij of zij radicaal andere beslissingen neemt. Als wij elkaar dan ontmoeten kunnen we het gevoel hebben dat we gelijkgestemd zijn, het kan erop lijken dat we lijnrecht tegenover elkaar staan of dat elkaars standpunten ons niet interesseren, maar desalniettemin zijn zijn of haar beslissingen van dezelfde soort als die ik nemen moet. Zo is die ander mijn gelijke. En als ik, terwijl ik mijn positie tegenover die persoon bepaal, in gedachten blijf houden dat die ander mijn gelijke is, dat hij of zij is zoals ik, dan zal ik respect voor die persoon hebben, voor diens beslissingen, voor diens standpunten en voor diens gedrag.

Dit wil in het geheel niet zeggen dat mijn respect me week maakt en me tot een gemakkelijke prooi degradeert. Wie respect heeft, heeft evengoed respect voor zichzelf en voor de eigen beslissingen en standpunten. Ik moet mijn eigen beslissingen nemen en daar achter staan. En als die beslissingen me in conflict brengen met anderen, dan hoef ik dat conflict niet uit de weg te gaan. Ik zal vechten met open vizier, desnoods tot de dood erop volgt. Wel zal ik van die ander verwachten dat die zich een waardig tegenstander toont, dat die voor eigen waarden vecht, maar wel respecteert dat ik mijn eigen beslissingen heb genomen en nog steeds neem. Dat geeft ons allebei de prettige ruimte om te laten zien wie we werkelijk zijn en te doen wat we werkelijk willen. En wie zal zeggen wat we willen. Misschien willen we wel vrienden zijn.

Je kunt de dingen van twee of meer kanten bekijken. Hoe is iets waar, hoe onwaar en hoe is het tegenovergestelde waar. Hoe ben ik het ermee eens en hoe ben ik het ermee oneens. Bij respect gaat het er om dat je er vanuit gaat dat anderen gelijk hebben. Dat hebben ze immers ook, ook al wil je het hen niet geven. Vervolgens kun je laten zien waarom jij eveneens gelijk hebt en hoe jouw gelijk beter kan zijn dan het hunne. Daarna kunnen zij kiezen en dan kiezen ze natuurlijk voor hun eigen gelijk. Maar je hebt ze toch even aan het denken gezet. Net zoals zij jou.

In de huidige wereld lijkt het erop dat respect op grote schaal wordt verward met tolerantie, terwijl het twee hemelsbreed van elkaar verschillen. Voor tolerantie hoef je een ander niet eens te bekijken. Voor respect daarentegen moet je de ander zien, zien als Ander.